‘De camera helpt me om mijn kwetsbaarheid aan mijn ouders te laten zien’

Aanvankelijk had Jonnah Bron, zelf geadopteerd en als baby naar Nederland gekomen, een documentaire over adoptie voor ogen. Ze mist positieve films over het onderwerp: ‘Ik ben blij dat ik geadopteerd ben en wilde laten zien dat dat ook bestaat.’

Tijdens het schrijfproces drong echter tot de documentairemaker door dat adoptie niet het hoofdthema moest worden. ‘Ik kwam telkens weer uit bij de afstandelijke band tussen mijn ouders en mij. Ik merkte dat ik volwassen genoeg was om de muur tegenover hen af te breken. Het was echt tijd om die boze puberrol van me af te schudden.'

In De Chinese keizerin gaat de regisseur niet bij haar ouders op bezoek om hen te filmen in hun eigen omgeving. Bron bouwde een filmset waarin ze haar beide ouders filmde en interviewde.

Hier zat een idee achter: ‘Mijn ouders zijn gescheiden, maar ze kunnen prima door een deur. Ik wilde dat niet de hele tijd benoemen in de documentaire, maar wel laten zien. Hierdoor kreeg ik het idee om hun woonkamers aan elkaar te zetten en ze niet apart in hun eigen huizen te filmen.'

En zo ziet de kijker vader en moeder op hun eigen deel van de bank zitten, met hun dochter op afstand achter de camera. Als Bron met een van haar ouders op de bank zit, is er zichtbare afstand tussen hen. Dat is geen toeval.

Bron:’ Ik wilde ons fysiek niet te dicht bij elkaar hebben. Die emotionele afstand die er tussen ons is moet voelbaar zijn voor de kijker. Als ik bij mijn vader of moeder langskom, dan zitten we nooit heel knus samen op de bank, ieder heeft zijn eigen hoekje. Bovendien vertegenwoordigt het mijn gevoelswereld: van binnen voel ik die afstand ook.’

In de openingsscène van De Chinese keizerin vraagt Jonnahs vader van zich af waarom zijn dochter hun intieme gesprek in een documentaire wil vastleggen. ‘Dit kun je toch ook gewoon met ons aan de keukentafel bespreken?’ aldus vader Bron.

Voor zijn dochter is dat niet zo gek: ‘Kunst is voor mij dé manier om dicht bij mensen te komen en een middel om de muren die ik overeind houd, af te breken. De camera is als een schild. Het helpt mij om op een veilige manier mijn kwetsbaarheid aan mijn ouders te laten zien.’

Bovendien was de film voor Bron een stok achter de deur: ‘Ik ging deze film maken en daardoor móest ik wel de confrontatie mijn ouders aangaan. Ik kon niet meer terug.’

De regisseur had een sterke intrinsieke drive om deze documentaire te maken, maar het was een hele klus om haar ouders op de set te krijgen. Onder andere omdat ze die zo min mogelijk wilde vertellen over de inhoud van de film. Dit leidde tot strubbelingen. ‘Mijn ouders wilden enorm graag weten wat ik ze zou gaan vragen. Vooral mijn vader vroeg wekelijks wat de bedoeling was.’

Dat werkte bij de regisseur op de zenuwen: ‘Ik was de draaidagen aan het voorbereiden en kon daarnaast niet continu bezig zijn met mijn ouders geruststellen. Ik was de filmmaker die artistieke keuzes moest maken, maar zat ook als dochter tussen mijn ouders en de producent in.’

Ook tijdens het draaien voelde Bron die gespletenheid: ‘Ik wilde me concentreren op de intieme gesprekken met mijn ouders, maar tegelijkertijd ben ik ook filmmaker die bezig is met of alle shots en scènes erop staan en wat er nog allemaal besproken moet worden. Het was continu schakelen.’

Die tweedeling kwam ook naar boven tijdens de interviews tussen Bron en haar ouders: ‘Ik merkte dat mijn moeder defensief reageerde. Als dochter wilde ik haar dan pushen om mijn vraag te beantwoorden, terwijl ik als regisseur dacht: ik moet haar niet zo ver pushen dat ze zegt: “Ik stop ermee.”’

In de gesprekken met haar vader gebeurde iets soortgelijks. Bron: ‘Bijvoorbeeld in de scène waarin ik aankaart dat we nooit knuffelen. Hij luistert dan niet echt en komt meteen met een oplossing. Als dat gebeurde, werd ik geconfronteerd met mijn innerlijke geïrriteerde puber. Het liefste wilde ik zeggen: “Jezus pap, luister nou eens even!”, maar als regisseur wilde ik geen film waarin we elkaar continu zouden afkatten. Dat is voor niemand interessant om te zien.’

De Chinese keizerin laat duidelijk zien dat als je het gesprek aangaat over familiedynamiek, niet alle problemen per se in één keer worden opgelost. Brons moeder zegt aan het eind van de film dan ook: ‘Er is iets opengebroken en daar gaan we nu mee verder.’

Bron: ‘Mijn moeder zegt dat ze ziet dat er een last van mijn schouders is gevallen. Dat merk ik zelf ook wel. We weten nu hoe het zit, al benoemen we het niet continu. Ik merk ook dat ze meer vragen, maar ook dat ze me de ruimte geven.

Van mijn vader weet ik het niet, maar mijn moeder heeft verteld dat ze na het draaien lang niet kon slapen, omdat het zo intens was. Toen besefte ik dat ze zoveel voor me over had en er echt gevolgen waren. Zij gingen na de draaidag natuurlijk gewoon weer naar Groningen, naar werk, naar vrienden en konden beginnen met verwerken.’

Dit gold niet voor de regisseur: die ging direct aan de slag met de montage. ‘Ik moest een maand lang dag in dag uit de film kijken: het proces met mijn ouders bekeek ik vooral als filmmaker. Er was voor mij meer tijd nodig om alles te verwerken en te beseffen: “Wow, dit is er gebeurd. Dit is er besproken.” Nu dat bij ons allemaal is ingedaald, kunnen we echt beginnen om een sterkere band te creëren.’