Wat inspireert Haroon Ali?

‘Mijn vader komt uit Pakistan en mijn moeder uit Nederland, waar ik zelf ook ben geboren en opgegroeid. Mijn eerste boek, Half (2020), gaat over mijn gemengde afkomst. Over de botsingen tussen mijn Pakistaanse en Nederlandse wortels en het opgroeien als gay jongen in een Islamitisch gezin.

Als kind en tiener ben ik drie keer in Pakistan geweest. Dat waren mooie ervaringen, maar vaak spendeerden we de gehele periode bij familie thuis. Om dit boek te schrijven, ben ik weer naar het geboorteland van mijn vader afgereisd, om het nu met volwassen ogen te herontdekken. Ik sprak daar met mensen die op zoek waren naar een bepaalde vorm van vrijheid in een behoorlijk onderdrukkend regime, zowel politiek als religieus.

Homoseksualiteit is in Pakistan nog een enorm taboe, maar trans vrouwen zijn er al eeuwen onderdeel van de cultuur. En ook heel zichtbaar. Ze hadden eerst ook een veel betere positie in de maatschappij, maar sinds de Britse overheersing en de daaropvolgende conservatieve bewinden werd genderdiversiteit weer bestempeld als een rariteit. Je ziet ze nu vooral als bedelaars, danseressen en sekswerkers.

Joyland, een baanbrekende Pakistaanse film die ik vaak tip en tijdens Pride zal vertonen, gaat over een getrouwde man, Haider, die verliefd wordt op een trans vrouw. Zij danst in het erotisch theater waar hij werkt. Hij heeft moeite om zijn onderdrukte gevoelens een plek te geven. Zijn echtgenote, Mumtaz, worstelt met haar rol als vrouw in een patriarchale samenleving. De danseres, Biba, worstelt dan weer met de vraag in hoeverre zij als transpersoon geliefd of gefetisjeerd wordt.  

De film gaat eigenlijk over iedereen die gevangen zit in het patriarchaat dat Pakistan kent. En iedereen die lijdt onder de maatschappelijke druk en verwachtingen over wat het betekent om man en vrouw te zijn. De film schuurt en is bij vlagen ongemakkelijk om naar te kijken, maar roept wel heel veel relevante vragen op en geeft een realistisch beeld van de manier waarop er vandaag de dag met trans vrouwen in Pakistan wordt omgegaan. Als je Pakistan kent, begrijp je dat alleen al het bestaan van deze film enorm bijzonder is.’

‘Terwijl ik als een soort evangelist mijn liefde voor Joyland verspreidde, zeiden veel mensen tegen me dat ik dan ook The Blue Caftan moest zien. Dat is dan weer voor Marokko een heel baanbrekende queerfilm, met een ietwat vergelijkbaar verhaal. Tenminste, in de zin dat het ook over een mannelijke hoofdrolspeler gaat die getrouwd is met een vrouw, en met onderdrukte homoseksuele gevoelens worstelt.

Halim, zoals de hoofdpersoon heet, runt samen met zijn vrouw een traditionele kaftanwinkel. Op een dag komt er een jongen bij Halim in de leer, waar hij gevoelens voor krijgt. Zijn vrouw, Mina, heeft dat al snel door. Ze snapt wat er gebeurt en neemt het hem niet kwalijk, omdat zij op hun eigen manier ook weer een mooie relatie hebben. Mina is ziek, maar Halim zorgt voor haar. Ze blijven verenigd in hun liefde.

Ik was echt een emotioneel wrak na het zien van deze film, zo hard heb ik zitten huilen. Het is zo’n tedere, intieme ervaring, die aantoont dat er zoveel vormen van liefde mogelijk zijn. In het westen kunnen we nog vaak doen alsof alles wat in Islamitische landen gebeurt verschrikkelijk is. En de omstandigheden zijn daar nog steeds moeilijk, maar er worden ook veel belangrijke verhalen verteld die echt een ander licht schijnen op queer ervaringen in niet-westerse samenlevingen. Joyland en The Blue Caftan zijn wat mij betreft echt huiswerkmateriaal.’

‘Dit is dan weer een heel ander soort film. Een ‘metacomedy’ noemen ze het volgens mij. De regisseur, Sebastián Silva, heeft zelf een hoofdrol en zijn tegenspeler, de influencer Jordan Firstman, speelt ook een soort overdreven versie van zichzelf. Rotting in the Sun speelt zich af in een Mexicaans gay oord met een naaktstrand, waar iedereen constant seks met elkaar heeft. Sebastian en Jordan spelen een soort spel van aantrekken en afstoten.

Het is echt een compleet nihilistische film. Over seks, drugs, aandacht en weglopen van jezelf. In heel veel opzichten is het een belachelijk verhaal, maar het legt ook de pijnpunten van het leven als een westerse queer man bloot. Met inderdaad soms eens overdaad aan seks, drugs en doorgeslagen hedonisme, wat soms leeg kan aanvoelen. In mijn verleden heb ik dat ook echt wel eens gevoeld. Dat je denkt: ik kan en mag alles, maar waarom voelt het dan toch zo onbevredigend?

Op het gebied van representatie vind ik het fijn om te zien dat gays de laatste jaren ook wat vaker als de villain worden neergezet. Dus niet alleen maar als zielige jongens en meisjes die worstelen met hun coming out, gepest worden op school of verliefd zijn op de hetero voetbalspeler die ze nooit kunnen krijgen. Het gaat in films nu vaker over heel rauwe homoseksuele ervaringen, ook met expliciete seks. En gewoon personages met verrotte karakers, weet je wel, die gewoon niet likeable zijn. Het gaat niet alleen maar over het feit dat ze queer zijn, maar ook over de verschillende lagen in hun persoonlijkheid. Zélfs als die verdorven zijn.’

‘Ik ben een beetje biased aangezien Nicolaas een goede vriend is, maar ik vind dit wel echt een Nederlandse klassieker. De film is nu vijf jaar oud, maar geeft nog steeds een goed beeld van de manier waarop homofobie onderdeel is van onze samenleving. Over welke dingen je als gay persoon nog steeds voor je kiezen kan krijgen. Nicolaas vertolkt zijn rol met humor en een gekke kwinkslag. Bijvoorbeeld door willekeurige mensen op straat te vragen of ze homo zijn, weet je wel. Typisch Nicolaas.

Ik heb het nog even met hem gecheckt, maar ik mocht vertellen dat er plannen zijn voor een vervolg. Kennelijk is dat nodig, en het geeft aan dat het probleem van homofobie, maar ook transfobie nog steeds heel erg verankerd zit in onze maatschappij. Met de opkomst van extreemrechts is dat nu misschien nog wel een groter probleem dan een paar jaar geleden. Er wordt zoveel narigheid en desinformatie over de lhbtqia+-gemeenschap verspreid.

Ik vind ook echt dat je deze film moet kijken als je zelf niet gay bent. Dus als je denkt: ik wil als hetero tijdens Pride een verhelderende documentaire kijken, dan is Pisnicht: the movie mijn grote aanrader.’

‘Een belangrijke docu voor deze tijd, over drie queer Palestijnen die in Tel Aviv wonen. Ze voelen zich alle drie niet thuis in Israël, omdat men ze daar als tweederangsburger behandelt. Twee van de hoofdrolspelers krijgen op den duur wel relaties met Israëliërs. Een van die jongens, Fadi, zegt dan: ik heb nu een relatie met een Zionist, I’m in love with the enemy. Een ingewikkeld innerlijk conflict, want hij heeft sterke overtuigingen, maar zijn gevoelens kan hij niet sturen.

Een vriendin van hem zegt dan: ‘Liefde is geen ideologie’. Dat soort confronterende, pijnlijke realisaties komen heel mooi aan bod. Het haalt je ook even weg bij het geopolitieke gesprek van nu en maakt de strijd heel menselijk en tastbaar.’

‘Het is eigenlijk een heel simpel concept: een website met een wereldkaart, waarbij je een speld op de plek waar je je bevindt kunt pinnen en daar een persoonlijke, queer-gerelateerde anekdote kunt plaatsen. Over verborgen verlangens, over die ene ontmoeting die veel betekende. Over grote en kleine ervaringen.

De mooiste fragmenten delen ze op Instagram. Als je daar doorheen scrolt, denk je: ja, we are fucking everywhere. Ook als je ergens in een klein gehucht of een gesloten gemeenschap woont en je denkt dat je de enige bent, kan zo’n pagina je enorm helpen om je minder alleen te laten voelen.’

‘The Queer Arab Glossary is een naslagwerk met woorden en termen om queerseks, -ervaringen en -identiteiten te beschrijven in de hele Arabisch-sprekende wereld, dus inclusief alle verschillende dialecten en versies van de Arabische taal. Het gaat om slang die queers onderling gebruiken, maar ook over denigrerende en discriminerende termen.

Ik vind het echt fascinerend. Er staan ook allerlei essays in van queer Arab schrijvers over hoe het is om in die delen van de wereld op te groeien. Wederom een aanwinst als het gaat over representatie en diversiteit. Dat je dus via taal leert hoe anders die ervaringen kunnen zijn en welke woorden men gebruikt om zichzelf en anderen te omschrijven. Om af te sluiten, hieronder twee voorbeelden die tot de verbeelding spreken.’

Idlibī – ‘Uit Idlib’, een stad in noordwest Syrië, die bekendstaat om haar grote gemeenschap van homoseksuele mannen. Synoniem voor ‘gay’ onder Syriërs.  

Balā'a - 'Mond van een afvoer', i.e. iemand die slikt; refereerde voorheen aan mannen die fellatio bij andere mannen uitvoerden.