Deze nieuwe docu's kijk je in oktober bij de publieke omroep

In de documentaire Alreadymade duikt filmmaker en kunstenaar Barbara Visser (The End of Fear) in de geschiedenis van het meest invloedrijke en controversiële (anti-)kunstwerk van de twintigste eeuw. Fountain, de beroemde pispot die honderd jaar geleden de kunstwereld op zijn kop zette en nog altijd voor verdeeldheid zorgt. 

Was het een gek of een genie, die dit urinoir tot kunst verhief? En: was het een man of een vrouw? De kunstboeken schrijven de zogeheten readymade toe aan de beroemde Franse provocateur Marcel Duchamp, maar steeds meer stemmen beweren dat het eigenlijk een vrouwelijke kunstenaar was: barones Elsa von Freytag-Loringhoven, een markant figuur van wie we maar weinig van weten. 

Alreadymade is een zoektocht naar de waarheid, een reflectie op wat kunst kunst maakt en een poging om deze mysterieuze barones tot leven te brengen. Door snippets uit allerlei bestaande films, documentaires en reclamespotjes te gebruiken en er een nieuw geheel van te maken, vormt de docu, net als Fountain, een readymade. En of het kunst is? Zonder twijfel. 

Regie: Barbara Visser
Donderdag 3 oktober om 22.20 uur op NPO 2, NPO Start en 2Doc.nl

Carlijn Kingma is kunstenaar en cartograaf. Ze tekent ideeënwerelden, of zoals ze zelf zegt, 'kaarten van de soms ondoorgrondelijke werkelijkheid waarin we leven'. Haar ongelofelijk gedetailleerde tekeningen doen denken aan de werken van M.C. Escher en Jeroen Bosch. Natuurlijk staat haar werk op zichzelf, maar met een Bosch-vergelijking heeft ze absoluut geen moeite, zegt ze in deze documentaire van Ariane Greep (Joop! Eindelijk weer kampioen).

In deze publieksfavoriet van IFFR 2024 volgt de filmmaker Kingma terwijl ze zwoegt aan een nieuw meesterwerk, genaamd 'Het Waterwerk van ons geld'. Hierin probeert ze, met behulp van een professor en onderzoeksjournalist, ons financiële stelsel te vatten in een uitvoerig bouwwerk. Geld, zo stelt Kingma, is ten slotte niet meer dan een 'architectuur van afspraken'. De tekening leidt tot veel discussies, de kranten schrijven vol lof over haar en ze wint meerdere prijzen.

Prachtig is de scène waarin Kingma, als 'nietswetend kunstenaartje', een mansplainende Rabobank-CEO uitlegt dat ons spaargeld toch nét even anders stroomt dan hij uitlegt. 

Regie: Ariane Greep
Dinsdag 8 oktober om 22.30 uur op NPO 2, NPO Start en 2Doc.nl

De Hunkering, de serie van regisseur David de Jongh over Theo van Gogh, begint gelijk met een uitgebreide uiteenzetting van 2 november 2004: de dag waarop de de film- en opiniemaker op 47-jarige leeftijd vermoord werd door Mohammed Bouyeri. 'Opluchting,' zegt columnist en Van Goghs vriend Bob Polak, als De Jongh hem vraagt naar zijn gevoelens over die dag. 'Het was te verwachten dat iemand op een bepaald moment zou gaan ingrijpen. Daar moeten we niet huilie huilie over gaan doen. Het was vragen om problemen.' 

De radicale manier waarop Van Gogh hunkerde naar liefde, aandacht en vrijheid stuitte op onherroepelijke grenzen in zijn privéleven en, uiteindelijk, op de waanzin van een moslimfundamentalist.

Middels honderden uren aan beeldmateriaal en interviews met bekenden van Van Gogh, ontleedt De Jong de ziel van een uitzonderlijke persoonlijkheid. In de vier afleveringen, die heen en weer door de tijd meanderen, ontdekken we dat er in deze herrieschopper ook een zachtere kant schuilging.

Regie: David de Jongh
Maandag 14, 21 en 28 oktober en 4 november om 22.20 uur op NPO 2, NPO Start en 2Doc.nl

Bepaalt religie hoe je je moet gedragen? Mag je kleding van het andere geslacht dragen? Kun je moslim én homoseksueel zijn? 

Tijdens de workshops van docent Peter wordt er gefronst, gegiecheld en achter de oren gekrabt. Peter, homoseksueel en bekeerd tot de Islam, geeft workshops over seksuele en religieuze diversiteit aan leerlingen in verschillende klassen op basis- en middelbare scholen. Zonder te oordelen en door zich te verdiepen in de taal van de leerlingen, probeert hij gevoelige onderwerpen bespreekbaar te maken. Met humor en prikkelende stellingen.

Deze heerlijke korte docu van Eva Nijsten (Sinterklaas Bestaat, Heilig Boontje) toont het belang van veilige en open gesprekken voeren op school, over onderwerpen die nog (te) vaak als taboe worden gezien.

Regie: Eva Nijsten
Maandag 14 oktober om 23.15 uur op NPO 2, NPO Start en 2Doc.nl

Een groep Roemeense vrienden heeft in 2012 slechts 2 minuten en 48 seconden nodig om zeven wereldberoemde meesterwerken te stelen uit de Rotterdamse Kunsthal. De buit van deze onervaren dieven is miljoenen waard, maar hoe verkoop je een Picasso of Monet? En aan wie?

Regisseur Jorien van Nes (Goede moeders, Defending Brother no2) maakte een spannende hybride documentaire over een kunstroof die wereldnieuws werd. Acteurs brengen, aan de hand van de originele politieverhoren, het verhaal weer tot leven en justitie- en kunstexperts geven inzicht in de boven- en onderwereld van de kunstsector. 

De bekende kunstdetective Arthur Brand is uiteraard van de partij en ook de voormalige 'meesterinbreker' Okkie Durham, die ooit twee schilderijen uit het Van Gogh-museum roofde, kruipt in de hoofden van de dieven. Een ijzersterk verslag van een klungelige diefstal. 

Regie: Jorien van Nes
Donderdag 17 oktober om 22.20 uur op NPO 2, NPO Start en 2Doc.nl

Het stijlvolle Future Me is een fictiefilm, documentaire, mentaal experiment en therapiesessie ineen. Regisseur Vincent Boy Kars maakt zichzelf tot de pion van zijn eigen film en confronteert zichzelf met diepgewortelde angsten en verlangens. Middels dramatherapie, waarin hij óók gespeeld wordt door zijn alter ego-acteur Martijn Lakemeier, probeert Kars zichzelf te bevrijden van zijn verleden en de persoon te worden die hij wil zijn.

Het derde en laatste deel van Kars’ millenial-trilogie. In het eerste deel (Independent Boy, 2017) nam hij de regie over het leven van zijn vriend Metin en enkel jaren later richtte hij in Drama Girl (2020) de camera op Leyla, die voor hem belangrijke gebeurtenissen uit haar verleden naspeelde. In Future Me staat hij niet meer aan de 'veilige' regisseurskant en is hij zelf het onderwerp geworden. Wonderbaarlijk persoonlijk en intiem, maar ook een stilistische parel. 

Regie: Vincent Boy Kars
Vrijdag 18 oktober om 22.20 uur op NPO 3, NPO Start en 2Doc.nl