Met film, spoken word en muurschilderingen depressie zichtbaar maken

In de korte documentaire ‘Zware materie’ (10 minuten) vertellen vijf twintigers over hun depressie. De hoofdpersonen zijn grotendeels bekenden van de makers: Danou is de zus van Toine, Anne de zus van Geert en Alex is een gezamenlijke goede vriend.

Al voor de film spraken de makers en hoofdpersonen individueel met elkaar over negatieve gevoelens. Dat maakte het makkelijker om er in de interviews op terug te komen. De makers vonden de gesprekken prettig, maar desondanks toch een uitdaging. Toine Mudde: ‘Wij merkten dat zelfs deze mensen die dicht bij ons staan zich niet altijd openstelden. Ze gaven aan zich zwak te voelen, wilden het er niet steeds weer over hebben, niet zeuren. We hebben daarom steeds benadrukt dat we altijd konden stoppen met filmen en alleen materiaal zouden gebruiken waar ze zelf mee instemden.’

Sommige personages in de film zijn kunstenaar. Zo schreef spoken word artiest Jermain Bridgewater op verzoek van de makers poëtische teksten voor de voice-overs in de film. Deze teksten gebruikten de makers om structuur aan het verhaal te geven en daarnaast vertellen de teksten meer over Bridgewaters' eigen ervaring met depressie. Een andere kunstvorm en rode draad in de film is een muurschildering langs het spoor in Breda, die werd gemaakt door Heavenleigh Jeroense.

Mudde en Oomens gebruikten deze elementen om kleur te geven aan de interviews en om zichtbaarheid te geven aan dat wat moeilijk te verwoorden is. Toine Mudde: ‘De schildering die Heavenleigh maakt op de muur bij het spoor is een samenvatting van wat er in de interviews is gezegd. Alle elementen daarin zijn een afspiegeling van eerdere gesprekken die gefilmd zijn.’

De tekst gaat verder onder de afbeelding.

Geert Oomens: ‘We zagen een parallel tussen kunst maken en leven met een depressie. Heavenleigh gaf aan dat er een kans was dat ze halverwege het maken van de muurschildering zou opgeven. Dat doet denken aan de zware momenten die je in een depressie kan hebben, dat je er soms mee op wil houden. Maar uiteindelijk moet je toch gewoon door blijven gaan.’

Soms liep Heavenleigh Jeroense inderdaad vast. Ze voelde langs het spoor de blikken van de treinreizigers in haar rug. In de film zegt ze: ‘Die denken dan vast "Wat zit zij nou voor lelijke kots op de muur te doen."’ Geert Oomens: ‘Dat maakte haar zó onzeker, dat ze soms belde om af te zeggen voor de opnames. We hadden intensieve gesprekken om te zorgen dat ze er de volgende dag weer stond.’

De hoofdpersonen beschreven hun depressieve gevoelens als een donkere ruimte, benauwd en koud. De makers wilden die gevoelens visualiseren. Daarom kozen ze er niet voor om de mensen in hun eigen veilige omgeving te interviewen, maar creëerden ze een wat duistere setting in een oude fabriek, met lampen en een rookmachine. Een kille plek, waar een paar lichtstralen door kleine ramen naar binnen vallen. Op de achtergrond staat een oude machine. Oomens: ‘Die hebben we uitgelicht als een symbool, het vastgelopen zijn in je eigen hoofd.’

Door op zo’n manier met het maakproces van de film bezig te zijn, realiseerden de makers zich dat ook de film zelf een vorm van kunst is. ‘De één gebruikt spoken word, de ander een schildering. Deze documentaire is ónze manier om ons te uiten.’