Anne van Blijderveen, 19-05-2020

‘Waarom is het zo vanzelfsprekend dat vrouwen aan de hormonale anticonceptie gaan?’. Dit was een vraag die filmmakers Brigitte Borm (30) en Dorien Pfauth (32) lange tijd bezighield. ‘We merkten dat we het samen vaak hadden over dat we wilden stoppen met de pil en lazen er ook steeds meer over. Op een gegeven moment dachten we: ‘hier moeten we iets mee’’, vertelt Dorien. Zo ontstond de documentaire Bloody Hormones.

Dorien en Brigitte ontmoetten elkaar op het festival Into the Great Wide Open waar ze allebei als vrijwilligers achter de bar werkten. ‘Dat klikte zo goed dat we vrienden werden en vervolgens ook gingen samenwerken.’ Dus toen Dorien moest afstuderen aan het KASK (School of Arts) in Gent zagen ze dat als de uitgelezen kans om eindelijk samen een documentaire te maken.

Dorien en Brigitte merkten in hun omgeving dat er een groeiend ongemak ontstond rondom de pil. Brigitte: ‘We vroegen ons af of dit door onze leeftijd kwam of dat het een tijdsding was. Persoonlijk heb ik niet zoveel gemerkt van de pil, maar aan de andere kant heb ik mijn eigen cyclus nooit meegemaakt omdat ik vrij snel aan hormonale anticonceptie ben gegaan. Dus ik wilde gewoon eens weten hoe mijn lichaam zou werken zonder al die hormonen’. Dorien beaamt dit; ‘ik ervoer nooit een groot ongemak vanwege de pil. Al zei mijn moeder wel dat ze me wispelturiger vond toen ik nog aan de pil zat.’ Vervolgens zijn de filmmakers aan hun onderzoek begonnen. ‘En dan zie je dat er al sinds de jaren ’70 artikelen verschijnen over vrouwen die “pilmoe” zijn. Zelfs onze moeders, die ons allebei aan de pil hebben gezet, zijn overgestapt op een andere methode.’ Dit was voor Dorien en Brigitte een van de opvallendste vondsten. Ook omdat het gek is dat ondanks dat die pilscepsis er dus vanaf het begin is geweest er zo weinig onderzoek is gedaan naar de pil of naar alternatieven. Dorien: ‘In het begin waren we ook echt verontwaardigd over alle bijwerkingen van de pil. Zo is uit Deens onderzoek gebleken dat bij tienermeisjes die aan de pil gaan de kans op depressie 80 procent hoger ligt. Dat zijn toch wel heftige cijfers. Daarbij is er weinig onderzoek gedaan naar de psychische invloed ervan. Maar uiteindelijk is onze mening wel genuanceerder geworden over hormonale anticonceptie.’ Ze hoorden namelijk naast schrijnende verhalen over vrouwen die depressief raakten door de pil, ook verhalen van vrouwen bij wie het juist zware menstruatieklachten verhielp. ‘Daarbij is het ook een luxe dat wij de keuze hebben om ons te beschermen tegen een ongewenste zwangerschap. Maar dan moet het wel echt een keus zijn en geen vanzelfsprekendheid.’

Tekst gaat verder onder afb.

Hoewel Brigitte niet studeerde aan het KASK stonden de docenten de samenwerking tussen haar en Dorien toe. Brigitte: ‘Het was heel tof om deze documentaire onder begeleiding van het KASK te maken. Wij hebben namelijk best wel geworsteld met de balans tussen informatie en het invoelbaar maken van het onderwerp. In dat laatste is het KASK sterk gespecialiseerd. Ze hebben ons gepusht om het medium film in ons voordeel te gebruiken.’ Het KASK is wat experimenteler van aard dan bijvoorbeeld een Nederlandse Filmacademie. In eerste instantie hadden Dorien en Brigitte het idee om alleen de drie hoofdpersonages te gebruiken voor hun documentaire. Brigitte: ‘We hebben hier ook een edit van gemaakt, maar daarin kwam onze zoektocht totaal niet naar voren. Toen hebben we besloten onze moeders te interviewen en hebben we de poëtische cyclusbeelden toegevoegd.’ Dorien: ‘Onze cyclus werd een belangrijk onderdeel van ons leven toen we stopten met de pil. Daarom vonden we het belangrijk om die beelden toe te voegen om te laten zien hoe dat voor ons voelt.’ De cyclusbeelden tilden het geheel naar een hoger niveau, maar de makers lagen er ook het meest wakker van. Dorien: ‘Het was heel spannend om onze menstruatie te laten zien. Het is best grafisch om je menstruatiecup op beeld te legen onder de douche en een toilet te laten zien die vol bloed ligt. Tegelijkertijd vinden wij het heel belangrijk om menstruatiebloed gewoon te laten zien, niet zo bedekt als het blauwe bloed in tamponreclames. Er zou geen taboe op moeten liggen.’

Tekst gaat verder onder afbeelding

De moeders van Dorien en Brigitte hebben een grote rol in de documentaire. Wilden ze direct meewerken? Dorien: ‘Mijn moeder wel! Ze vond het spannend omdat het een persoonlijk onderwerp is. Maar zij ziet dit ook als een belangrijk onderwerp. Het was ook heel leuk om met mijn moeder hierover te praten. Ik heb geen voorgesprek gedaan, maar gewoon direct de camera erop gezet.’ Brigitte: ‘Mijn moeder vond het spannend, maar ze vond het ook leuk om betrokken te worden bij een onderwerp waar ik zolang mee bezig was.’ Beide regisseurs vonden het spannend wat hun moeders van het eindresultaat zouden vinden. Brigitte: ‘Mijn moeder had een paar rake opmerkingen gemaakt, dus ik was benieuwd hoe ze het zou vinden om het terug te zien op een bioscoopscherm, maar ze stond er helemaal achter. En ze zei na de vertoning: ‘als je me nog eens wilt interviewen voor een volgend project zou ik dat leuk vinden.’’. Doriens moeder stond hier ongeveer hetzelfde in: ‘bij de eerste vertoning was ze vooral zelfbewust, maar na het voor een tweede keer te hebben gekeken was ze heel tevreden.’ Niet alleen hun moeders waren tevreden, op de opleiding kreeg Dorien de hoogst behaalde score ooit. ‘Dat verraste me wel, aangezien het niet een typische KASK-film is.’ Ook merkten Dorien en Brigitte dat er na de vertoningen steeds discussies ontstonden over het wel of niet van hormonale anticonceptie. ‘Dat vonden we tof om te zien. Maar we willen wel duidelijk maken dat wij niet tegen die vorm van anticonceptie zijn, maar dat we vinden dat het niet vanzelfsprekend mag zijn. Meisjes en vrouwen moeten goed voorgelicht worden over waar ze ‘ja’ tegen zeggen als ze hormonale anticonceptie willen gaan gebruiken.’ Een deel van die wens is heel recent uitgekomen (11 mei, 2020). De huisartsenrichtlijn van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) is herzien en daarin staat dat huisartsen in gesprekken over het gebruik van de anticonceptiepil meer moeten focussen op de psychische bijwerkingen ervan. Dorien: ‘Ik vind dit supergoed! Ik hoop wel dat het daadwerkelijk verandering gaat brengen, maar het zou een begin kunnen zijn van meer bewustwording over de bijwerkingen.’ De makers hopen dat Bloody Hormones dit ook teweeg gaat brengen bij kijkers. ‘We willen mensen uitnodigen om het gesprek over dit onderwerp aan te gaan en laten zien dat ervaringen van vrouwen met anticonceptie er toedoen en niet zomaar “hysterische reacties” zijn.’