Maandag 20 januari om 22:15u op NPO 2

The Forum

VPRO

Marcus Vetter mocht als eerste ooit achter de schermen van het World Economic Forum komen. Hier ontmoeten CEO's van grote bedrijven, politici, journalisten en intellectuelen elkaar om wereldproblemen te bespreken. Een filantropisch project, maar werkt het echt?

De wereld verbeteren door dialoog, dat is de visie van Klaus Schwab, de 81-jarige oprichter van het forum. Behalve de intieme gesprekken tussen wereldleiders toont The Forum de inspanningen van activisten als Greta Thunberg en Rutger Bregman die het World Economic Forum gebruiken om discussies over klimaatverandering, duurzaam ondernemen en populisme op scherp zetten. Alles voor een ‘betere wereld’, maar hoe effectief is dit netwerk van de elite?

21 januari zal Klaus Schwab het World Economic Forum voor de 50e keer organiseren. Met z'n 81 jaar is hij inmiddels een krasse voorpleiter van wereldvrede geworden. Dan zal de mondiale elite weer samenkomen in Davos. Staatshoofden, CEO's van grote bedrijven en NGO’s ontmoeten elkaar om de hete hangijzers van de wereldpolitiek te bespreken. De vraag blijft natuurlijk of het in 2020 echt wat zal uithalen en wie er dan langskomen.

Regie: Marcus Vetter

Wie is Klaus Schwab?

Hoe zet je iets op als het World Economic Forum? En hoe krijg je het vervolgens voor elkaar om iedereen die ertoe doet daarheen te krijgen? Dat zijn vragen die opreizen bij de figuur Klaus Schwab. Hoe maakte hij zijn conferentie zo groots?

Schwab is geboren op 30 maart 1938 in de Duitse stad Ravensburg. Hij heeft twee doctoraten behaald; een in Economie aan de Universiteit van Fribourg en eentje als Ingenieur van de ETH Zürich. Ook heeft hij een Master behaald in Publich Administration van de John. F. Kennedy School of Government aan Harvard. Hij was op z'n 31e de jongste professor in Zwitserland. Als kind van de Tweede Wereldoorlog was Schwab bang dat Europa economisch gezien weer in de clinch zou komen liggen. Daar wilde hij wat aan doen. Daarom richtte hij op zijn 33e in 1971 samen met zijn assistente en vrouw Hilde het World Economic Forum op.

In 1971 publiceerde Klaus Schwab ook het boek Modern Enterprise Management in Mechanical Engineering waarin hij het idee van de multistakeholder promoot. Schwab was er tijdens een jaar op Harvard namelijk van overtuigd geraakt dat bedrijven goed draaien als ze alle belanghebbenden bij hun strategie betrekken: klanten, overheid en medewerkers. Zijn boek zette Schwab op de kaart en trok ook de interesse van bedrijven. Zo begon het World Economic Forum, in eerste instantie alleen voor bedrijven en later ook met politici.

Wat is het World Economic Forum?

Het WEF is bekend van de jaarlijkse bijeenkomst in Davos, maar de organisatie doet veel meer, het hele jaar door. Het is een stichting zonder winstoogmerk die zichzelf ziet als dé internationale organisatie voor publiek-private samenwerking, gericht op, kort gezegd, een betere wereld. Maar ja, wie bepaalt wat dat betekent? Als je ervan uitgaat dat wie betaalt, bepaalt, dan zijn dat de grote bedrijven in de wereld, met miljarden omzet. Die kunnen namelijk lid worden. Het WEF heeft zo'n duizend leden, die vorig jaar samen 316 miljoen euro betaalden.

In totaal werken er zo'n 800 mensen voor het WEF. Het hoofdkwartier staat in Geneve en daarnaast zijn er kantoren in New York, Beijing en Tokyo. En dan heeft het Forum ook nog het Center for the Fourth Industrial Revolution in San Francisco. Geen wonder dus dat hij de hoofdpersoon is van de documentaire The Forum.

Klaus Schwab heeft het WEF in 1971 opgericht en is er bijna vijftig jaar later nog steeds de baas van, samen met zijn vrouw Hilde. Waarschijnlijk heeft niemand zo veel handen van machtige mensen geschud als hij.

‘Een pastoor wil de zondaren ook binnenhalen in zijn kerk’, zegt Klaus Schwab, de inmiddels 81-jarige oprichter en directeur van het World Economic Forum in Davos. ‘Die ziet hij nog liever komen dan zijn vaste parochianen.’ De man wordt op zijn wenken bediend. Tijdens The Forum (90 min.) van 2018 mag hij de Amerikaanse president Donald Trump ontvangen, een jaar later volgt diens al even omstreden Braziliaanse tegenhanger Jair Bolsonaro.

Deze fascinerende documentaire van Marcus Vetter volgt de geboren diplomaat Schwab van de ene naar de andere editie en kijkt achter de schermen mee bij zijn non-profit organisatie en het jaarlijkse terugkerende forum, dat geldt als het ultieme podium voor al die witte mannen die wereldwijd de politiek en economie bestieren. Schwab is daarvoor een perfect boegbeeld. Hij oogt niet alleen een beetje als een schildpad, hij lijkt ook zo te opereren. Behoedzaam, zorgvuldig en altijd attent. Met oog voor ieders belangen en alle mogelijke gevoeligheden.

‘Het is niet altijd zo slecht als het eruit ziet’, meent de man in kwestie als hij aan de filmmaker probeert uit te leggen waarom zijn organisatie samenwerkt met omstreden bedrijven als Nestle en Monsanto. Het World Economic Forum bestaat nu eenmaal bij de gratie van de stille dialoog, stelt Schwab, in plaats van openlijke confrontatie. ‘Mega-groepsdenken’, werpt Jennifer Morgan van Greenpeace tegen. Zij vraagt zich af of de deelnemers aan het WEF ooit écht iets goeds doen voor de wereld. Volgens haar bestendigen ze vooral de status quo. Intussen wordt de situatie rond het klimaat steeds nijpender.

Het knappe aan The Forum is dat de film nooit een gemakkelijke aanval op de gevestigde orde wordt. Tegelijkertijd besteedt de documentaire aandacht aan loffelijke initiatieven van Schwab en de zijnen, zoals betere distributie van medicijnen in Rwanda en pogingen om ontbossing tegen te gaan in Indonesië, maar zonder dat dit een kritiekloze lofzang wordt op de organisatie, die zich profileert met de slogan ‘Committed To Improving The State Of The World’.

En aan het eind slaagt Vetter er zowaar in om van al die speeches, overleggen en bilateraaltjes meeslepende cinema te maken, waarbij de klimaatdiscussie twee uitersten als gezicht krijgt: de Braziliaanse Amazone-verwoester Bolsonaro versus de jeugdige klimaatactiviste Greta Thunberg. Het is zo’n beetje het levenswerk geworden van Klaus Schwab om dergelijke tegenstellingen in Davos te overbruggen. Met zalvende woorden, een zuinig mondje en ontzettend veel ausdauer.

Lees de rest van de 2Doc Weekly van 19 januari 2020 hier. Wil je elke zondag documentairetips ontvangen? Abonneer je hier op onze nieuwsbrief.

© World Economic Forum

Poetin (World Economic Forum, 2009)

Meer over politiek