2Doc:

The Hunt for Gaddafi's Billions

VPRO

Na de dood van Libisch leider Muammar Gaddafi in 2011 blijkt dat een groot deel van zijn vermogen is weggesluisd. Waar zijn de miljarden gebleven? De Nederlandse filmmakers en onderzoeksjournalisten Misha Wessel en Thomas Blom volgen een spoor dat leidt naar Zuid-Afrika waar twee groepen, bestaande uit premiejagers, spionnen en wapenhandelaren, op jacht zijn naar de Libische miljarden.

Locaties
Zoek naar docu’s op thema

Deze film is genomineerd voor een Emmy Award (categorie Current Affairs)

Vanuit de onwaarschijnlijke vriendschap tussen Nelson Mandela en Muammar Gaddafi is er een vertrouwensband tussen Libië en het ANC ontstaan. Het voedt de geruchten dat een deel van het verdwenen geld in Zuid-Afrika is ondergebracht. Filmmakers Wessel en Blom komen terecht in een duistere wereld waar opportunisme, hebzucht en corruptie hoogtij vieren. Wie krijgt het geld in handen en wordt het ooit teruggegeven aan de rechtmatige eigenaren - het Libische volk?

Misha Wessel en Thomas Blom: 'Bijna tien jaar na de val van Gaddafi is de chaos en armoede in Libië groter dan ooit. En wat zo moeilijk te begrijpen is: in het buitenland is genoeg Libisch geld om het land, als het rustig is, op te bouwen en de ruim zes miljoen inwoners een fatsoenlijk leven te geven. Waarom wordt het opsporen van het verdwenen geld overgelaten aan premiejagers en wordt het niet via officiële kanalen van de betreffende overheden opgespoord? We waren dan ook stomverbaasd om te zien hoe ver de contacten reiken van de twee groepen premiejagers die wij hebben gevolgd. Het gaat tot in de hoogste kringen, en de belangen zijn enorm.'

Regie: Misha Wessel en Thomas Blom
Omroep: VPRO

Op deze pagina...

Gaddafi, Mandela en Zuma

In deze documentaire  worden de verregaande financiële banden tussen de voormalig dictator Muammar Gaddafi van Libië en leiders van het ANC blootgelegd. Eerdere geruchten hierover worden nu voor het eerst op camera bevestigd door Aziz Pahad, toentertijd onderminister van buitenlandse zaken en vertrouweling van Nelson Mandela. ‘We kregen substantiële bijdragen van Gaddafi (...) het moet meer dan 15 miljoen dollar geweest zijn.' Op de vraag hoe het geld naar Zuid-Afrika werd vervoerd, antwoordt hij: 'Het zullen koffers zijn geweest. We namen cash geld mee, wie ook met Mandela meeging.'

In de film wordt blootgelegd wat er zich achter de schermen in de laatste dagen van Gaddafi in 2011 heeft afgespeeld. De toenmalig minister-president van Libië, Mahmoud Jibril, stelt dat president Zuma hem aanbood om Gaddafi over te halen om af te treden, maar dat na een bezoek in Tripoli bij Zuma 'een drastische ommekeer van gedachten plaatsvond.' Zuma wilde ineens Gaddafi aan de macht houden. Jibril: 'Gaddafi gebruikte geld in zijn Afrikaanse relaties. Hij [Zuma red.] ging erheen en Gaddafi zorgde ervoor dat hij hem in zijn zak had.’

Maar Gaddafi werd gedwongen te vluchten. Tot op het laatste moment heeft Zuma geprobeerd Gaddafi te redden. Samen met de toenmalige penningmeester van het ANC Mathews Phosa, probeerde Zuma de dictator het land uit te krijgen. In een geheime opname zegt Phosa hierover: 'Zuma en ik waarschuwden Gaddafi, ga daar weg, dat hadden we voorbereid. (...) Het plan was, om een weg te vinden naar Niger. (...) Als hij maar naar mij en Zuma geluisterd had, was hij niet gedood.'

Wie zie je in deze documentaire?

Makers Misha Wessel en Thomas Blom zie je niet, al hoor je Misha wel. De camera richt zich op mannen (ja, zonder uitzondering mannen) die mogelijk licht kunnen werpen op die ene vraag: waar zijn de miljarden van Gaddafi gebleven? We stellen ze hieronder kort aan je voor.

Erik Goaied – Tunesisch staatsburger, heeft gewerkt als ‘consultant’ in Zuid-Afrika en Libië. Had nauwe banden met Gaddafi's regime maar doet ook graag zaken met de nieuwe regering die in 2012 aantreedt en wapens wil kopen in Zuid-Afrika. Dat wordt het begin van zijn jacht op de miljarden van Gaddafi, waarbij hij samenwerkt met Zuid-Afrikaanse mannen uit zijn netwerk.

Johan Erasmus – Wapenhandelaar die tijdens de Apartheid voor de overheid werkte aan het infiltreren en manipuleren van verzetsbeweging ANC. Zoekt aanvankelijk naar Gaddafi’s miljarden omdat de Libische regering daarmee via hem wapens kan kopen, en blijft doorzoeken als die deal afketst. Want hij aast op  een deel van de 10 procent vindersloon die de Libiërs inmiddels hebben uitgeloofd.

Chad Thomas – Forensisch onderzoeker in Zuid-Afrika, ook presentator van een radioprogramma over corruptie. Was aanwezig bij een conferentie over de Libisch-Zuid-Afrikaanse wapendeal van vijf miljard dollar. Kenner van inlichtingendiensten, criminele netwerken en de overlap daartussen. Belangrijke bron van informatie voor de makers van deze documentaire. Jaagt zelf niet op Gaddafi's geld.

George Darmanovic – Beruchte spion/inlichtingenman. Een echte netwerker, die nauw verbonden was met de regering van Jacob Zuma in Zuid-Afrika en iemand die net zo makkelijk met criminelen omging. Beweert dat hij in 2010 miljarden uit een Libisch vliegtuig heeft geladen. Maar waar zijn die nu?

Fanie Fondse – Oud-commando, bevriend met wapenhandelaar Johan Erasmus. Kreeg destijds foto's van George Darmanovic doorgestuurd waarop het geld te zien was dat die uit het Libische vliegtuig haalde. Het werd in stalen kisten de luchthaven af gesmokkeld, zegt hij, en ook daar heeft hij foto’s van. Die foto’s vormen belangrijk bewijs, waarmee Erik Goaied in 2014 naar de Libische regering gaat. 

Taha Buishi – Libisch zakenman met een groot netwerk. Wordt door de Libische regering in Tripoli aangesteld om de verdwenen miljarden van Gaddafi op te sporen en terug te halen, buiten het team van Erik Goaied om. Is bevriend met Tito Maleka, bij wie hij aanklopt om te onderhandelen over dat geld.

Tito Maleka – Mysterieuze man die al heel lang Hoofd Beveiliging, maar eigenlijk vooral hoofd van de geheime inlichtingendienst is van het ANC, uit de tijd dat het nog een verzetsbeweging was. Is gemarteld en heeft 17 jaar met Nelson Mandela gevangen gezeten op Robbeneiland. Spreekt tegen dat het ANC de Libische miljarden heeft laten verdwijnen, tot hij het navraagt bij zijn vriend Jackie. Komt voor verrassingen en conflicten te staan.

Jackie Mphafudi – Eigenlijk kinderarts, maar vooral ANC-parlementariër die dichtbij Jacob Zuma staat, tot februari 2018 president van Zuid-Afrika. Vertelt dat hij tegen de Libiër Taha Buishi heeft gezegd dat die zaken moet doen met Zuma zelf, anders wordt het niks. En regelt een ontmoeting bij Zuma thuis. Van die meeting toont hij notulen, en daarin erkent de minister van Financiën dat er inderdaad Libisch geld, goud en diamanten in het land opgeslagen liggen.

Sheikh Khaled Tantoush – Prediker en voormalig imam van Mouammar Gaddafi. In ballingschap in Tunesië. Streed fel voor de dictator en is daar nog steeds trots op.
Khaled Ibrahim – Voormalig adviseur van Gaddafi, nu in Tunesië. Ook hij maakt deel uit van een netwerk van Gaddafi-getrouwen die al lang wisten dat Gaddafi miljarden in het buitenland heeft verstopt. Die landen hebben dat gestolen, zegt hij. ‘Maar het is van het Libische volk, en niemand anders.’

Aziz Pahad – Voormalig onderminister van Buitenlandse Zaken. Die baan begon hij in 1994 onder Nelson Mandela, de ANC-verzetsleider die president werd. Het ANC kreeg daarvoor al lang geld van Gaddafi, en Pahad vertelt hoe Mandela voor de eerste vrije verkiezingen naar Libië ging om een bijdrage voor zijn campagne te regelen. Met succes. Het kwam contant, met koffers tegelijk. Ook in 1998 hielp Gaddafi volgens hem om de campagne van Thabo Mbeki, Mandela’s opvolger, te bekostigen.

Mahmoud Jibril – De eerste minister-president van Libië nadat het verzet in 2011 de hoofdstad Tripoli heeft veroverd. Zijn overgangsregering werd door de internationale gemeenschap gesteund. Kan hij meer vertellen over de bijzondere banden tussen het regime van Gaddafi en zijn Zuid-Afrikaanse partners?

Jacob Zuma – Derde president van Zuid-Afrika sinds het einde van de Apartheid, goed bevriend met Gaddafi. Tijdens de opstand in Libië ook voorzitter van de Afrikaanse Unie. Was van 1999 tot 2005 vice-president onder Thabo Mbeki. Altijd verwikkeld in corruptieschandalen, maar pas in 2018 werd zijn positie onhoudbaar. Nog altijd op vrije voeten.

Mathews Phosa – Penningmeester van het ANC van 2007 tot 2012, onder Jacob Zuma. Dus in de periode dat Gaddafi ten val kwam. Weet hij waar de miljarden zijn gebleven?

Brian Croock – Zuid-Afrikaans Zakenman met veel contacten, eigenaar van een groot beveiligingsbedrijf. Wordt ingeschakeld als bemiddelaar.

Bashir Saleh – Bekend als Gaddafi's bankier. Beheerde het vermogensfonds Libyan African Portfolio, dat miljarden oliedollars investeerde. Werd tijdens de opstand gevangengenomen, maar is later ontsnapt. Sindsdien wordt hij gezocht door Interpol. Is hij echt zo moeilijk te vinden?

Meer documentaires over spionage meer