Na de decentralisatie van zorgtaken naar de gemeenten in 2015 werd fraude in de thuiszorg makkelijker. Kleine zorgbureaus declareren soms veel meer zorg bij verzekeringsmaatschappijen of gemeenten dan zij daadwerkelijk leveren.
Nietsvermoedende thuiszorg-cliënten worden zo op grote schaal opgelicht. Omdat deze vorm van zorg zich achter de voordeur afspeelt is het lastig om fraude te constateren. Documentairemaker Nikki van der Westen volgt in 'De Zorgdetectives' een team van fraudeonderzoekers in hun poging de fraude aan het licht te brengen.
Regie: Nikki van der Westen
Producent: Moondocs
Tijdens haar masteropleiding Journalistiek en Media werd Nikki van der Westen gegrepen door een verhaal van een meisje dat de dupe was geworden van fraude met haar persoonsgebonden budget (PGB). “Zij was thuiszorg-cliënt maar werd door haar zorgverlener enorm opgelicht. Deze declareerde allerlei budgetten maar leverde vervolgens niet de bijbehorende zorg. Dat verhaal raakte me en opende mijn ogen voor het feit dat mensen die thuiszorg krijgen heel erg kwetsbaar zijn voor fraude en oplichting. Je denkt altijd dat we in Nederland de zorg voor zwakkeren redelijk goed geregeld hebben, maar dat valt dus in deze gevallen best wel tegen. Ik besloot toen dat ik daar een documentaire over wilde maken”, aldus Van der Westen.
Aanmoedigingsprijs
Op het Fraude Film Festival verdiende de jonge journaliste in 2015 met haar filmplan de aanmoedigingsprijs waarmee zij de middelen kreeg om haar documentaire-idee uit te gaan werken. Ze besloot dat ze geen film wilde maken over slachtoffers: “Daarvan worden er al genoeg gemaakt en bovendien ben je dat soort films snel zat”, legt Van der Westen uit. “Ik vond het veel interessanter om het verhaal te vertellen vanuit het perspectief van de fraudebestrijders omdat dat beter laat zien hoe moeilijk het is om het probleem van fraude in de thuiszorg aan te pakken.”
Tijdens haar research las Nikki met regelmaat over zorgverzekeraar DSW. Deze grootste onder de kleinere zorgverzekeraars spreekt zich regelmatig publiekelijk uit over misstanden in de zorg en deinst er niet voor terug tegen heilige huisjes te schoppen. Voor Van der Westen reden genoeg om eens bij hen aan te kloppen voor meer informatie. “Al vanaf het eerste gesprek dat ik met hen voerde waren ze heel open over hun werkwijze. Zij nodigden me uit om mee te kijken hoe zij de fraude proberen te bestrijden. Dat vond ik heel bijzonder”, aldus de maakster.
Tekst gaat door onder afbeelding
Fraudebestrijdingsteams
Om fraude tegen te gaan heeft een zorgverzekeraar als DSW een team dat doorlopend onderzoek doet, meestal naar aanleiding van anonieme meldingen. Deze teams bestaan veelal uit verschillende onderzoekers met ieder hun eigen specialisatiegebied. Het probleem binnen de thuiszorg en de wijkverpleging blijkt echter veruit het grootste. “Volgens DSW zijn ze in die zorgsector echt de grip aan het verliezen. Ze krijgen veel meer meldingen binnen dan zij met hun beperkte capaciteit kunnen onderzoeken."
Tekst gaat door onder de afbeelding
Het belang van de thuiszorg
De Zorgdetectives schetst weliswaar een ontluisterend beeld van misstanden met declaraties in de thuiszorg maar dat betekent niet dat de maakster deze vorm van zorg in zijn geheel afwijst: “Ik wilde absoluut geen film maken tegen de thuiszorg, integendeel. Ik vond het juist heel belangrijk om in de film ook te laten zien hoe belangrijk de thuiszorg is voor mensen die ermee te maken hebben.”
Het is juist daarom ook dat deze fraude volgens Van der Westen serieus genomen moet worden. “De film draaide onder meer op een congres van de Vereniging Nederlandse Gemeenten en het viel op dat thuiszorgfraude bij hen nog een blinde vlek is. Dat zou eigenlijk niet mogen want gemeenten moeten sinds 2015 volgens de Wet Maatschappelijk Ondersteuning (Wmo) ook zelf aan fraudebestrijding doen. Een aanzienlijk deel van de gemeenten heeft dit echter nog niet of onvoldoende ingericht.” Van der Westen hoopt dan ook dat haar film als eyeopener kan werken en dat er meer aandacht voor het probleem van fraude in de thuiszorg komt.
Vervolg?
Dat de onderzoekers de fraudezaak in deze film niet in alle gevallen hard kan maken schetst volgens de filmmaakster ook precies waar het probleem zit: “Het diffuse einde van de film laat goed zien hoe lastig het is om de fraude te bewijzen zodat vervolgens aangifte gedaan kan worden. Het gaat er nu daarom allereerst om dat dit probleem op de kaart komt. Maar ik blijf het onderwerp volgen dus wellicht komt er nog een keer een vervolg.”
Nikki van der Westen is onderzoeksjournalist en documentairemaker en werkt momenteel als researcher bij het tv-programma Zembla (BNNVARA).