‘Wij wilden verandering en gingen ervoor’

‘Alles was maakbaar,’ is wat Van Hoorn (1951) als eerste zegt over de jaren zeventig. Zittend aan haar keukentafel, vertelt de regisseur vol passie over een periode waarin alles leek te veranderen. Een sterk contrast met de jaren zestig, vindt ze: ‘Dat was een periode waarin je als vrouw eigenlijk nog niks mocht.’ Nu is dat volgens Van Hoorn haast niet meer voor te stellen, en dat komt mede door het activisme van de feministen uit de jaren zeventig. Van Hoorn: ‘Als je wilde demonstreren voor abortus of andere zaken, dan ging je gewoon de straat op. Je regelde alles zelf.’

Op 6 juni 1973 bijvoorbeeld: dat was de dag waarop het radicaal-feministische bolwerk in Amsterdam een fysieke verzamelplek betrok door een voormalig technische school te kraken. Het Vrouwenhuis aan de Nieuwe Herengracht was de eerste van haar soort.

Zoals de naam al duidelijk maakt, waren alleen vrouwen welkom in dit huis. Wonen deden ze er niet. Het gebouw diende vooral als feministisch hoofdkwartier. Verschillende legendarische gezelschappen vonden hier een thuis: van actiegroepen als ‘Wij vrouwen eisen’ en Lesbian Nation tot uitgeverij De Bonte Was en filmcollectief Cinemien.

Wat volgde was een revolutionaire periode van activisme, socialisme en feminisme. Van Hoorn maakte er een documentaire over.

De film zoomt in op de vele acties van de radicaal-feministen in de jaren zeventig, die variëren van de strijd voor eigen krukrecht in cafés tot de bezetting van abortuskliniek Bloemenhove. Van Hoorn verweeft de verhalen van meerdere vrouwen die actief betrokken waren bij deze acties met een schat aan unieke archiefbeelden.

De vrouwen waren zo actiegericht omdat ze merkten dat dat werkte. Zoals in de documentaire is te zien, was de strijd voor eigen krukrecht – een term die de vrouwen zelf verzonnen – hier een voorbeeld van. De vrouwen vonden het bespottelijk dat ze in Café Mulder niet aan de bar mochten zitten zonder man. Ze belden kranten op, deden een oproep, en regelden een journalist om het verhaal te verspreiden. Van Hoorn: ‘Als je de media belde, dan stonden die meteen op de stoep.’

Zo geruisloos verliep het lang niet altijd – ook anarchistische acties waren aan de orde van de dag. Met hun bezetting van de Portugese Ambassade droegen de radicaal-feministen hun steentje bij aan de vrijlating van drie schrijfsters, die een feministisch boek hadden geschreven. Een onderwerp dat bij de Portugese regering niet in de smaak viel. ‘Alles kon’, vertelt Van Hoorn. ‘De stad was van ons.’

Activisme speelde een hoofdrol in het leven van de radicaal-feministen. ‘Het was heerlijk om daar deel van uit te mogen maken. Ik was er 24 uur per dag mee bezig,’ vertelt Van Hoorn, die zelf in het huis actief was en voor de oplettende kijker ook in de film te zien is.

In het Vrouwenhuis had iedereen een eigen taak, vaak gebaseerd op diens eigen talent. Zo ontfermde Van Hoorn zich bijvoorbeeld over de coördinerende taken. Dat was hard nodig, omdat al die groepen eigen ruimtes nodig hadden.

Van groepen vrouwen die zich focusten op zelfverdediging, hun seksualiteit of technisch onderhoud, tot de meer gevestigde groepen zoals de V.O.S.-vrouwen (vrouwen oriënteren zich in de samenleving): ze kwamen allemaal samen in dit huis. Ondanks de diverse belangen oriënteerden de vrouwen zich op hetzelfde: het vrouw-zijn.

De documentaire benadrukt hoe ongehoord dit was. Van Hoorn: ‘Vrouwen hadden zich nooit eerder op deze wijze georganiseerd. Ze streden niet alleen voor serieuze zaken, maar creëerden ook een plek voor feest en ontspanning.’

Van Hoorn kwam op het idee om de documentaire te maken tijdens een reünie voor radicaal-feministen. De organisatie vroeg haar om beelden op te nemen voor hun archief.  

Van Hoorn raakte geïnspireerd en wilde een volwaardige nalatenschap creëren. Zoals ze zelf vertelt, draait haar werk vaak om oral history: het vertellen van originele en historisch relevante verhalen door de getuigen zelf, opdat deze niet zullen verdwijnen.

Eenzelfde vertelvorm zie je terug in haar eerdere producties. Zo maakte ze de film Sweet and Hot Music (1989) over damesorkesten uit de jaren dertig en vertelde de film Gelati (1990) het positieve immigratieverhaal van Italiaanse ijscomannen.

Voor het maken van De stad was van ons had Van Hoorn een heel specifieke motivatie: ‘Bewustwording creëren, het benadrukken van onze overwinningen en nieuwe generaties laten weten waar we vandaan komen.’